Της επιμόρφωσης: Ξενόγλωσσα Ηλεκτρονικά λεξικά

Με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να εντοπίσει ποικίλα μονόγλωσσα λεξικά για τις ξένες γλώσσες που διδάσκονται στο σχολείο. Παρακάτω, μπορείτε να βρείτε μια ενδεικτική λίστα από ορισμένα λεξικά, τα οποία προέρχονται είτε από κάποιον επίσημο φορέα είτε από εμπορικές ιστοσελίδες είτε από σελίδες τύπου Wiki, όπως το Wiktionary.

Wiktionary
Στο περιβάλλον του Wiktionary, έχουν δημιουργηθεί λεξικά για έναν μεγάλο αριθμό γλωσσών, το μέγεθος των οποίων εξαρτάται από το μέγεθος της κοινότητας και των ενεργών χρηστών που ασχολούνται με τον εμπλουτισμό της γλώσσας αυτής. Ενδεικτικά, στο παρακάτω στιγμιότυπο οθόνης, εμφανίζονται τα στατιστικά στοιχεία από τις πέντε γλώσσες που έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό λημμάτων (στοιχεία από 1/7/2019). Βλέπουμε πως η αγγλική γλώσσα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό, με εκατομμύρια χρήστες, ενώ δεύτερη σε μέγεθος είναι μια «μικρότερη» γλώσσα, η Malagasy που ομιλείται στη Μαδαγασκάρη, αλλά με έναν αρκετά μικρό αριθμό ενεργών χρηστών.

Παρακάτω δίνονται τα Wiktionary για τις ξένες γλώσσες που διδάσκονται στο σχολείο:

Wiktionary για τα Αγγλικά
Wiktionnaire για τα Γαλλικά
Wiktionary για τα Γερμανικά

Λεξικά αγγλικής γλώσσας

Λεξικά γαλλικής γλώσσας

• Dictionnaires des Français Larousse
• Le-Dictionnaire
• Dictionnaire Français Définition

Λεξικά γερμανικής γλώσσας

• Das Wortauskunftssystem zur deutschen Sprache in Geschichte und Gegenwart.
• Openthesaurus
• Wörterbuch für Redensarten

Διδακτική αξιοποίηση των ηλεκτρονικών λεξικών

Από την παραπάνω παρουσίαση ορισμένων ενδεικτικών λεξικών αλλά και από μια σύντομη περιήγηση στα περιβάλλοντα αυτά, διαπιστώνεται εύκολα πως κάθε λεξικό παρέχει διαφορετικές δυνατότητες αλλά και διαφορετικές πληροφορίες. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιεί το κατάλληλο λεξικό, ανάλογα με τις ανάγκες της δραστηριότητας που δημιουργεί. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το πώς το λεξικό θα αναπλαισιωθεί εντός της σχολικής διδακτικής πράξης. Για παράδειγμα, μια πρώτη εκδοχή θα ήταν η αξιοποίηση οπουδήποτε λεξικού στα πλαίσια μιας παραδοσιακής διδασκαλίας, όπου σε επίπεδο ολομέλειας θα αναζητούνται οι ερμηνείες συγκεκριμένων λέξεων, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο από την πορεία της διδασκαλίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το λεξικό αποτελεί απλώς ένα εργαλείο αναφοράς που χρησιμοποιείται κατά περίπτωση.

Σε μια πιο «προοδευτική» εκδοχή, οι μαθητές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «μικροί» ερευνητές, πραγματοποιώντας σύνθετες αναζητήσεις με στόχο να οδηγηθούν σε κάποια συμπεράσματα. Για παράδειγμα, στο Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αναζήτηση της ετυμολογικής προέλευσης λέξεων σε διάφορα πεδία χρήσης (π.χ. από πού προέρχονται τα περισσότερα δάνεια στο πεδίο της μαγειρικής ή της πληροφορικής), και τα αποτελέσματα να συνδεθούν με τη γλώσσα ως πολιτισμικό φορέα (π.χ. για ποιο λόγο τα γαλλικά δάνεια κυριαρχούν στην ορολογία της μαγειρικής;) αλλά και να πραγματοποιηθεί μια αναφορά στις γλωσσικές επαφές (π.χ. γιατί εντοπίζονται πολλές λέξεις με λατινική προέλευση;). Τέτοιες ετυμολογικές αναζητήσεις μπορούν να συνδεθούν και με τα μαθήματα των ξένων γλωσσών.

Πηγαίνοντας και στο επίπεδο των νέων γραμματισμών, μια διδασκαλία που θα στόχευε στην ενεργό εμπλοκή των μαθητών σε λεξικογραφικές πρακτικές αλλά και την παράλληλη εξοικείωσή τους με τη λογική του Web 2.0 (π.χ. ρευστότητα κειμένων, ο αναγνώστης σε ρόλο συγγραφέα), θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα πρότζεκτ εμπλουτισμού των λημμάτων του Βικιλεξικού με επιπλέον πληροφορίες (π.χ. συνώνυμα και αντίθετα, παραδείγματα χρήσης, πίνακα με κλιτικό παράδειγμα, ετυμολογία της λέξης κ.λπ.) με τη βοήθεια άλλων λεξικών, έντυπων ή ηλεκτρονικών. Αντίστοιχη δραστηριότητα θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα.

Τέλος, πηγαίνοντας σε μια περισσότερο κριτική αντιμετώπιση των λεξικών, θα μπορούσαν να τεθούν ζητήματα που αφορούν την αξιοπιστία αυτών των διαφορετικών λεξικών. Για παράδειγμα, μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο αξιόπιστο ένα λεξικό που προέρχεται από έναν έγκυρο επιστημονικό φορέα (όπως το Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής) από ένα λεξικό που δημιουργείται αποκλειστικά από τους χρήστες (όπως το Βικιλεξικό και το Slang); Με αυτό το ερώτημα μπορεί να αναδειχθεί και η έννοια της «συλλογικής νοημοσύνης», μέσω της οποίας κατακτάται η αξιοπιστία των πόρων τύπου wiki. Επιπλέον, τα τελευταία λεξικά, ως ανοιχτά και «ζωντανά» είναι περισσότερο πιθανόν να ενσωματώνουν λέξεις της τρέχουσας ομιλούμενης, ενώ ένα περισσότερο επίσημο λεξικό, που μάλιστα αποτελεί και μεταφορά μιας έντυπης μορφής λεξικού, είναι περισσότερο «σταθερό» και πιθανόν να παρουσιάσει ελλείψεις. Έτσι, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη της κριτικής επίγνωσης απέναντι στα ψηφιακά λεξικά, όπως και σε οποιοδήποτε ψηφιακό περιβάλλον. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να εντάσσει λειτουργικά αυτά τα εργαλεία στη διδασκαλία του αλλά παράλληλα να φροντίζει ώστε οι μαθητές του να τα χρησιμοποιούν με προσοχή, αναγνωρίζοντας το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται ένα τέτοιο εργαλείο (π.χ. άλλο είναι ένα εργαλείο που εντάσσεται σε μια ιστοσελίδα επίσημου φορέα όπως το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και άλλο ένα εργαλείο της μορφής Wiki).